ชุมชนโบราณบ้านแกใหญ่

ลักษณะภูมิประเทศโดยทั่วไปของบ้านแกใหญ่ สภาพพื้นที่ทั่วไปเป็นที่ราบ สภาพภูมิอากาศสามฤดูกาล คือ ฤดูร้อน ฤดูฝน ฤดูหนาว

ชุมชนโบราณบ้านแกใหญ่ เป็นเมืองหน้าด่านที่เชื่อมต่อกับบ้านแสลงพันธ์เป็นหนึ่งในเมืองหน้าด่านที่สำคัญ เป็นชุมชนตั้งแต่สมัย รัชกาลที่ 5 ช่วง ร.ศ.112 ในปีพุทธศักราช 2436 เป็นชุมชนจากหลักฐานทางโบราณคดี โดยลักษณะมีคูน้ำล้อมรอบหมู่บ้าน พบหลักฐานชี้ให้เห็นได้ว่ามีคนเคยอาศัยอยู่ มากกว่า 1,000 ปี บริเวณกึ่งกลางของหมู่บ้าน มีสภาพเป็นโคกเนินสูงจากพื้นโดยรอบมาก บริเวณทางทิศตะวันออกของชุมชนมีมีวัดปทุมธรรมชาติ ภายในมีอาคารอุโบสถไม้เก่าแก่ หรือที่เรียกว่า สิม เป็นสถาปัตยกรรมพื้นบ้านสร้างด้วยไม้ปรากฏลวดลายแกะสลักให้เห็นชัดเจน

สภาพแวดล้อมของชุมชนบ้านแกใหญ่มีการขยายของชุมชน ทำให้เกิดการปลูกสร้างบ้านเรือนขยายออกมาจนรุกล้ำบริเวณคูเมืองเดิมบางส่วนของชุมชนโบราณทำให้ร่องรอยทางภูมิศาสตร์ได้รับผลกระทบ บางส่วนถูกทับถมเป็นพื้นที่ทำการเกษตร จึงส่งผลต่อการเปลี่ยนแปรงตามสภาพปัจจุบัน

มีการขุดค้นพบเครื่องประดับ กระดูก ไห หม้อดิน พระพุทธรูปสำริด  และมีอุโบสถไม้โบราณตั้งอยู่ภายในวัดปทุมธรรมชาติ

มชนโบราณบ้านแกใหญ่ เป็นหนึ่งในเมืองหน้าด่านที่สำคัญ สันนิษฐานว่าคงเป็นเมืองโบราณในสมัยพระยาสุรินทร์ภักดี ศรีณรงค์จางวาง ใจกลางของชุมชนบริเวณต้นโพธิ์ใหญ่จะมีพื้นที่สูง เดิมเป็นพื้นที่ของวัดต่อมาจึงย้ายวัดออกมาในพื้นที่ท้ายของของชุมชนเพื่อใช้เป็นหอสังเกตุการณ์และมีการขุดคลองไว้รอบหมู่บ้านเพื่อป้องกันข้าศึก

คนในชุมชนส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรมเป็นหลัก ทำไร่ทำนาและเลี้ยงสัตว์ หลังฤดูเก็บเกี่ยว คนในชุมชนบางส่วนเข้ามารับจ้างทำงานในตัวเมือง ส่วนใหญ่คนในชุมชนแกใหญ่นับถือศาสนาพุทธเป็นหลัก และมีวัฒนธรรมประเพณีที่สำคัญ คือ แซนโฎนตา เซ่นไหว้ปูตา